Westbeer

Laat zien wat verborgen ligt onder de stad

” Laat zien wat verborgen is onder de stad”, zo opende de PZC in juni 2014 het artikel over mijn verhaal met betrekking tot het gangenstelsel onder de Boulevard Bankert / Coosje Buskenstraat.

Een ontdekkingstocht naar de ‘mysterieuze ‘ gangen onder de Boulevards van Vlissingen. Gangen die helemaal niet zo mysterieus zijn als gedacht. Door middel van archief onderzoek, verhalen van Vlissingers en huisbezoeken heb ik een beeld gekregen wat zich onder je voeten bevindt als je wandelt over dit stukje van de Boulevard.

Praktisch iedere dag heb ik op mijn Facebook pagina mijn bevindingen bijgehouden en dit is opgepikt door de media, ook dankzij een aantal tips die de media heeft ontvangen. En zo heeft de PZC, de Bode, Omroep Zeeland en andere media items gemaakt met mijn verhaal.

Op deze pagina staat mijn verhaal.

 

artikel edwin westbeer 2014

Lezen, vragen en zoeken

548423168601540Lezen, vragen en zoeken. Komt er uit een vraag een antwoord, dan ontstaat er weer een nieuwe vraag. Maar ik ga door tot dat ik duidelijkheid heb over al dan niet bestaande gangen in het vroegere verdedigingsstelsel van Vlissingen. 

Vlissingen is door de eeuwen heen een belangrijke stad geweest voor vreemde mogendheden, zowel voor Fransen alsook voor Duitse bezetters. Door de strategische ligging aan de Westerschelde had de bezetter de macht om de toegang tot de belangrijke haven Antwerpen te ontzeggen of te vrijwaarden.

Iedere keer keer werd de stad Vlissingen omgebouwd tot vesting. Een vesting die tot het uiterste verdedigd diende te worden, nooit mocht capituleren en verwoest diende te worden mocht de vesting vallen.

Napoleon besloot Vlissingen tot vesting om te bouwen na het tijdelijke verlies aan de Engelse in augustus 1809. Dit mocht volgens Napoleon nooit meer gebeuren.

Een onderdeel van het verdedigingsstelsel was de Westbeer samen met het gangenstelsel onder de Coosje Buskenstraat.

De beer zelf diende als afscheiding tussen het zoute zeewater en het brakke water van de gracht rond de stad Vlissingen. Op de beer staat een torentje ( de monnik) , die er voor zorgde dat de vijand niet over de beer kon lopen en zo de andere kant kon bereiken. De beer had aan de stadskant schietgaten waarmee de vijand bevochten kon worden.

Aan beide zijden van de beer liepen gangen die diende om ongezien vanuit de stad de vesting te bereiken maar ook waren er (mijn)gangen die ondermijnd werden om eventueel opgeblazen te kunnen worden.

Het grootste deel van de gangen bestaan niet meer. Of vernietigd door de Duitser in de periode 1940-1945 of zwaar beschadigd ( en dus verwoest) bij het uitvoeren van het Deltaplan in de jaren 80.

548435085267015 548435235267000

Het begin van de zoektocht

546427892134401546427902134400 546431822134008 546437845466739

 

 

 

 

 

Mijn zoektocht naar informatie over het gangenstelsel in de omgeving van de Westbeer is nog steeds niet vastgelopen. Iedere dag ontvang en vind ik weer nieuwe informatie. Duidelijk is dat er gangen zijn onder de Westbeer. Dat is nu zeker. De bouwtekeningen van de Franse genie laten dit ook zien. Op de tekeningen zijn de gangen aangegeven van Bastion 1 ( de Westbeer – verdedigingswerk uit de Franse tijd – ) En dan vind je na eventjes zoeken in het beeldarchief van de Gemeente Vlissingen ook nog een tekening uit 1946 waarop later aantekeningen zijn gemaakt waar de toegangen te vinden zijn en hoe ze zijn afgesloten.

In 1939 werd er besloten om het gangenstelsel te gaan gebruiken als schuilkelder. In het verlaagde plantsoen naast het standbeeld van Naerebout is men ijverig begonnen met het zoeken naar de gangen. Na een tijd zijn deze gevonden en is getracht een opening te maken in de zolder van de gang, deze was echter te dik en te stevig. Daarom heeft men de zijkant uitgegraven en is er een opening gemaakt in de schietgaten van de gang om toegang te krijgen. In het artikel van A.H. Van Dijk ” De gangen,domein van ‘Gasjes’ en ‘Grote gasten’ ” staat (door mij nu samengevat verteld) : Zodra de werklieden verdwenen waren kropen wij de gangen in. Het was vreselijk muf en er stond water in. We hebben het hele gangenstelsel verkend en richting de Zeevaartschool werd de gang steeds dieper. Het water kwam tot aan het plafond van de gang. We hadden kaarsjes bij ons, gingen die uit dan moesten we snel wegwezen ivm zuurstof te kort. De gangen werden drooggepompt en als schuilkelder ingezet. Maar eerst werd het plantsoen opgevuld en betegeld, Naerebout omhoog gebracht en er werd een trap gemaakt die aansloot op beide gangen (rode cirkel). Een jaar later werd de boulevard tot verboden gebied verklaard door de bezetter. En kon de schuilkelder niet gebruikt worden.

Op de plek naast de monnik van de Westbeer had de bezetter een stevige en goed verdedigbare bunker neergezet. De Duitsers hebben nog geprobeerd om het bestaande gangenstelsel op te nemen in hun eigen verdedigingsstelsel. Op afraden van de Gemeente, technisch niet mogelijk heeft men dit niet gedaan. Tijdens de bevrijding van Vlissingen hebben de bevrijders flink strijd moeten leveren om deze bunker te veroveren. Maar na 2 dagen kwamen de Duitsers naar buiten, met een witte vlag. Maar volgens de Commando’s kwamen deze Duitsers niet uit de bunker maar uit ….. de…. gangen ! Ze kwamen naast het standbeeld van Frans Naerebout omhoog. ” Op de treden van de ingang lag het stenen hoofd van Frans Naerebout. Ik heb met het hoofd in mijn handen gestaan.” uit : ” Gangen,Gasjes en Gasten”

Na de oorlog verdween alles weer onder de grond totdat in 1981 de boulevard aan de deltawet moest worden aangepast. De gangen kwamen bloot te liggen en een raadslid opperde de mogelijkheid om de gangen voor het publiek op te stellen. Het waterschap sloeg met alle geweld damwanden door de gangen heen waardoor deze onherstelbaar beschadigd zijn geraakt.

Bron : A.H van Dijke artikel ” De gangen, domein van ‘gaasjes ‘ en ‘grote gasten’.

 

Wat weet ik tot nu toe weet

546972978746559

Wat weet ik tot nu toe ?

1. Dat er een gangenstelsel aanwezig is nu toch wel zeker. Tekeningen van de Westbeer uit 1810 en 1946 laten zien dat er gangen zitten onder dit deel van de boulevard.

2. Er zijn foto’s van gangen.

3. Gangen niet meer toegankelijk. Zijn allemaal afgesloten.

Maar dan ga je eens denken en stel je de vraag wat als : de toegangen afgesloten zijn en de gangen zijn nog voor een klein deel aanwezig dan moet er toch een mogelijkheid zijn om in de gangen te komen als er een calamiteit is ? Of nog beter : als er historisch besef is dat het misschien toch wel handig is om een toegang te hebben tot de gangen.

Op een plek waar ik tientallen keren per week kom ga je toch eens stilstaan en vergelijk je de situatie van nu met vroeger aan de hand van foto’s en kaarten. Waar stond het plantsoentje met het standbeeld van Naerebout? Waar stond de Naereboutbunker en nog belangrijker waar waren vroeger de ingangen ? Je kijkt rond, en je neemt de monnik als referentiepunt. Recht vooruit kijk je de Coosje Buskenstraat in, iets naar rechts had je de oude ingang naar een van de gangen. Nee, daar zie ik niks wat verwijderd kan worden.De Naereboutbunker is weg, daar was aan de zijkant een kleine ingang aanwezig naar de gangen misschien (?). Wat is daar mee gebeurt.

Je stapt naar voren en doet alsof de bunker er nog is en je kijkt en wat zie je ? Een riooldeksel met ander soort stenen er omheen. En op een paar meter afstand een tweede riooldeksel, vreemd ? Twee zo dicht bij elkaar. En je vergelijkt de tekening met de afstand die je gelopen hebt en geocache ervaring doet ook nog een duit in het zakje. Dan trek ik de conclusie : dit is de toegang ! – Zou dit het dan toch zijn ? Of wil ik dit gewoon te graag? Wie zal het zeggen –

Gangen en schuilkelders

Vanwege de dreiging van oorlog besloot de Gemeente Vlissingen in 1939 om een onderzoek in te lassen om de Napoleontische gangen te gebruiken als schuilkelder voor de burgerbevolking.

De directeur van de Gemeentewerken , de heer C Ouwerhand, schreef in januari 1941 een verslag aan de burgemeester en wethouders van Vlissingen. Dit verslag omschrijft de kosten en hoe de gangen omgebouwd konden gaan worden tot schuilkelder.

Uit het verslag blijkt dat het niet eenvoudig was om de gangen zomaar als schuilplaats in te richten. De toegang kon niet uitmonden op de openbare weg aangezien dit het verkeer zou hinderen. De mooiste oplossing zou zijn als de toegangen uit zouden komen op de trottoirs, echter deze waren in die tijd niet aanwezig. Ook blijkt dat het stadsriool dwars door een gang liep waardoor de gang in twee delen werd verdeeld. Passeren van deze buis was niet mogelijk. Hierdoor moest de gang aan beide gangen een toegang krijgen.

De eerste toegang / uitgang was makkelijk te realiseren aangezien deze doodloopt tegen een funderingsmuur van een woning aan de Coosje Buskenstraat. De eigenaar was bereid om na het doorbreken van de funderingsmuur zijn woning als nooduitgang beschikbaar te stellen. Naast deze uitgang moesten er nog 3 toegangen gemaakt worden.

Naast het beeld van Frans Naerebout zou er een trap moeten komen die loopt naar de uiteinden van de 2 verschillende gangen ( de gang waar het riool door heen loopt ). De derde toegang zal moeten worden gemaakt in het trottoir van de toekomstige verbreding.

De heer Ouwerhand stelt ook in zijn verslag dat de toegangen niet als storende elementen aanwezig mogen zijn in het straatbeeld. Daarom gaf hij aan om de toegangen tot de gangen in tijden van vrede af te sluiten met ijzeren platen en deze in oorlogstijd weg te nemen. Om er voor te zorgen dat voetgangers niet in de openingen vallen indien de platen niet aanwezig zijn worden de toegangen omgeven door houten hekken. Dit is alleen van toepassing in oorlogstijd.

Foto’s 2x krant 1 Z/W foto die de ingang ( A) aangeeft naast het kapot geschoten beeld van Frans Naerebout 1 Kleurenfoto Met daarop aangegeven een A (oude toegang Frans Naerebout), B (toegang trottoir ) en een C ( toegang via woning ).

548386748605182 548383898605467 548383878605469

 

 

 

 

 

548383871938803548383868605470

Op deze foto’s zijn de toegangen NIET te zien. Foto is informatief. En speciale dank gaat uit naar Joep Bremmers voor het beschikbaar stellen van zijn papieren archief.

1981 - 2014

554154671361723Oktober 1981 is er een onderzoeksrapport naar het college gestuurd met daarin de resultaten van het onderzoek naar het gangenstelsel in de omgeving van de Westbeer.

Op 20 januari, een aantal dagen voor een raadsvergadering, is er een aan de raad geadresseerde brief verstuurd met daarin een korte samenvatting van de bevindingen. Echter valt de afsluitende zin op ” Wij stellen u voor deze notitie voor kennisgeving aan te nemen.”

Tijdens de raadsvergadering van 29 januari sprak mevrouw Punt (raadslid – denk ik -) haar ongenoegen uit over deze laatste opmerking. Niet alleen binnen de commissie welzijn, maar ook burgers van Vlissingen spraken hun teleurstelling uit over deze opmerking.

Ik zal kort aangeven wat zij verder nog verteld. De belangrijke historische waarde van deze gangen, het eventueel inschakelen van de stichting Menno van Coehoorn ( http://www.coehoorn.nl/ ) en de aanwezigheid van tekeningen van alle gangen in het Franse Genie archief wat te vinden is in Parijs ( Chataeu de Vincent ).

Verder haalt zij ook de gangen van Maastricht aan, en dat het goed zou zijn om daar eens poolshoogte te gaan nemen.

Belangrijk vindt zij dat er meer bekendheid komt voor het Vlissingse gangenstelsel.

Haar collega raadslid Mevrouw Meijer is het niet geheel met haar eens. Zij vindt ook dat de gangen een historische waarde hebben maar dat er geen vergelijking gemaakt mag worden met Maastricht. Maastricht beschikt over een totale lengte van 14 kilometer aan gangen wat geëxploiteerd wordt.

Meijer ziet meer beren op haar pad dan haar collega en gelooft niet dat de gangen tegen relatief lage kosten opgesteld kunnen worden voor het publiek. Hier komt veel meer bij kijken, zoals een mooi gebouw op de boulevard die toegang geeft tot de gangen. En natuurlijk de eeuwige bezuinigingen die verhinderen om er verder wat mee te doen.

” Maar zodra u een mogelijkheid ziet …… openstellen …. wilt u dat dan zo vlug mogelijk doen.”

En de heer Lust voorziet een zware zaak voor de gemeente en hoopt op betere tijden. ” Wat in het vat zit verzuurt niet en het ligt er al een paar honderd jaar, dus we kunnen het te zijner tijd ophalen als het nodig is.”

– Tsja… nu weet ik waarom ik nooit plan op de lange termijn, want op de lange termijn zijn wij allemaal dood. –

Na de raadsleden is het nu aan de Wethouder, de heer Bruinooge om te reageren.

Eigenlijk is zijn antwoord een opsomming van al het bovenstaande : grote historische waarde. Om het open te stellen moet het aan bepaalde voorwaarden voldoen en het moet geëxploiteerd kunnen worden. Maar er is al een gesprek gaande met een belangstellende en dat is nog niet afgerond volgens de wethouder in 1982.

En als aan alle voorwaarden is voldaan dan zijn wij (het college) bereid die hele zaak weer opnieuw te bezien. En zo sluit de wethouder dit onderdeel af.

De voorzitter van die avond :

” We gaan de verdere ontwikkeling afwachten, U heeft van de wethouder gehoord dat we zullen proberen om het rond te breien.”

En zo is het 2014

Het eind vormt het begin van de toegang tot de gangen

Zoals ik in mijn vorige stukje schreef (de gangen in voor een onderzoek)  heeft onderzoek van de gangen laten zien dat deze in 1981 nog in goede staat verkeren en er geen onoplosbare problemen zijn.

Het blijkt zelfs dat na overleg met Rijkswaterstaat, Provinciale Waterstaat en het Waterschap Walcheren dat deze organisaties GEEN bezwaar hebben tegen het behoud en openstelling van de gangen.

Als conclusie stelt de verslaglegger dan ook dat de gangen in dusdanige goede staat verkeren dat bij openstelling de veiligheid van het publiek voldoende is gewaarborgd. Maar voordat het zo ver is zal er een goede ventilatie en verlichting moeten worden aangebracht en het waterprobleem moeten worden opgelost.

gasthuisstraat 1975-85Dan ben ik nu op het punt gekomen dat ik mij ga richten op de gang die richting de woningen van de Coosje Buskenstraat loopt. Zou het zo zijn dat er ergens in dit gebouw, of aan de achterzijde er een plek is waar deze gang op uitkomt ?

Tref ik ergens een situatie aan waar de geschiedenis afgesloten is van het heden door een stenen muur ?

De zoektocht gaat verder.

 

Als je zoekt naar iets, vindt je vaak dat wat je niet zoekt

553194338124423Tijdens de lunchpauze het vooraf opgevraagde bouwdossier van de Coosje Buskenstraat ingekeken. Staat hier in dit dossier de toegang tot het gangenstelsel onder de boulevard ? Ja, of toch niet ?

 

 


553196151457575Bij de tweede tekening was het al gelijk raak. ” Doorgang naar Gem. schuilkelder onder boulevard”, staat er letterlijk. Maar dat niet alleen. Op andere documenten staat in een keurig handschrift : ” veranderen van een luik, in een deur, door de afgesloten ruimte te gebruiken van schuilkelder in de onderbouw van pand C. Buskens”.

553199868123870Natuurlijk ook de opbouw van het complex bekeken, tussen straatniveau Coosje Buskenstraat en de achterkant Gasthuisstraat zit ongeveer 6 meter hoogte verschil.

Daarbij kwam bij mij ook de vraag op hoe dit pand aan de binnenkant eruit ziet. Op de bouwtekeningen is het een wirwar van kamertjes, fietsenstallingen en waskamers. Maar daar later meer over.

Uitgaande van de Gasthuisstraat bestaat het complex volgens de tekeningen uit 2 niveaus die onder straatniveau (voor mij het interessante deel) van de Coosje Buskenstraat liggen. De kamers op het onderste niveau (straatniveau) hebben aan de achterzijde de naam ‘ waskamer ‘ en een verdieping hoger ‘fietsenberging’ .

Nu ging ik aan het begin van de avond deze tekeningen vergelijken met de huidige situatie en ik kwam daar niet helemaal uit. Er is toch iets veranderd aan het pand.

En wat moet je dan doen ? Juist, schoenen aan en veldonderzoek. Maar ja, dan kan je wel rondjes lopen rond het gebouw en een beetje interessant kijken en je aantekeningen vergelijken met de huidige situatie. Maar dat had ik al eerder gedaan en ook niet veel mee opgeschoten.

Gelukkig zitten de ramen bij de Coosje Buskenstraat op een hoogte waarbij ik, onopvallend, naar binnen kan kijken. Met geluk aan mijn kant blijkt dat niet iedereen naar ‘Goede Tijden Slechte Tijden’ kijkt. Een deurbel indrukken is ook niet moeilijk en zo kwam ik dus het complex binnen.

Na een korte introductie over het hoe en waarom zei de bewoonster : ” kom binnen en ik laat het je zien “. Na een bezichtig van haar woning liet ze ook haar tuin zien die zich bevindt op de plek waar op de tekening staat ” verhoogde fund. in dijk”.

“Kijk, daar zie je de muur lopen van de gang naar het gangenstelsel” , ” en hieronder woont de eigenaar van mijn woning, maar die is er nooit en gebruikt zijn appartement als vakantiewoning”.

En dat verklaart waarom zij op A woont en hij beneden straatniveau op B.

Na een verdere rondleiding door het gebouw, waarbij ik alle kamers heb mogen zien tot in de garage aan toe kon ik niks vinden wat lijkt op een doorgang tot het gangenstelsel.

Om eerlijk te zijn dacht ik vanmiddag in het archief dat de oplossing binnen handbereik lag maar dat is helemaal niet het geval.

Na terugkomst van het bezoek aan de C. Buskenstraat nogmaals de tekeningen bekeken en bij het opmeten gaat de gang het pand in op 42 meter van de muur van de boulevard. Dat zou dus betekenen dat de ingang in de buurt van de entree zou moeten zitten.

553207028123154Dat komt niet overeen met de muur zoals ik die gezien heb in de tuin. Nogmaals de bouwaanvraag bekeken en na telefonische overleg met Joep Bremmers denken wij dat de eigenaar van de onderwoning misschien een eigen schuilkelder heeft aangelegd. Het mooie sierlijke handschrift op de bouwaanvraag staat wel netjes maar is niet makkelijk te lezen.

 

Enfin, weer een stapje verder maar nog geen afsluiting van dit verhaal.

Zuurstof tekort

561435073967016“Tijdens de renovatie van de boulevard kwam er een gang bloot te liggen en is dokter van Dijk (amateur-historicus) daar als eerste ingekropen. Maar al heel snel voelde van Dijk zich onwel worden en kroop snel de gang uit. Hierop werd ik gebeld en kwam ter plekke om het zuurstofgehalte meten. De meter sloeg al direct uit, er was bijna geen zuurstof. Of dokter van Dijk onwel werd door gevaarlijke gassen konden wij toen (1981) nog niet meten.”Zo beschreef voormalig brandweercommandant Murre zijn eerste kennismaking met de gangen bij de Westbeer. Hij verbood om de gangen te betreden, eerst een nacht laten ventileren en dan de volgende dag verder kijken.

“De volgende dag ben ik als eerste de gangen ingegaan, met adembescherming en zuurstoftoestel, om te controleren of er nu wel voldoende zuurstof aanwezig was, en dat was er. “
Met het sein veilig is de brandweercommandant samen met twee heren van de gemeente bouw- en woningtoezicht de gangen ingegaan voor inspectie. Er is toen ook een foto gemaakt door een persfotograaf en deze foto is onder andere opgedoken in een artikel in het blad ‘ Boulevard Allegaar ‘ uitgegeven in 1993. Het artikel kreeg de titel : “ spannende verhalen rond onderaardse gangen”.

561433450633845“ Als je goed naar de foto kijkt zie je dat ik een witte blouse draag en een stropdas. Ik was in die tijd ondercommandant en bij een melding stuur je dan meestal een ploeg erop af, maar ik vond dit zo interessant dat ik zelf ben gaan kijken. En als ondercommandant draag je altijd een stropdas”.

En dan het mooie : “ Volgens mij heeft men toen een toegang behouden, om er later nog eens in te kunnen. En deze toegang ligt onder een grote vierkante steen, of was het nu een mangat ?”.

Deze week heb ik vele verhalen gehoord, vaak uit eerste hand.

Verhalen van twee tachtigjarige Vlissingers waarvan de een kort na de bevrijding met zijn vrienden door de gangen op Boulevard de Ruyter struinde en terecht kwam in de opslagruimte voor torpedo’s. En de andere tachtigjarige die de gangen vanuit de Gasthuisstraat gebruikte om sneller op het Kleine Zandje te komen. Maar hierover heb ik al geschreven in het stukje “ verhalen uit het verleden “ .

En ik weet dat het verhaal nog niet ten einde is, er is nog meer gebeurt deze dagen. Maar daarover binnenkort meer.

 

Verrassingen verschijnen als je ze niet verwacht

562436630533527Een gewone vrijdagmiddag veranderde plotseling in een speciale, toen ik iemand naar mij hoorde vragen met een Vlaamse tongval.
“Wij hebben een leuke brief van u ontvangen en dachten dat we nu toch maar eens contact met u moesten opnemen”, zei de man.

Een aantal weken geleden had ik dit echtpaar een mail gestuurd met de vraag of ik wat mocht vragen over hun woning. Hier heb ik nooit antwoord op gekregen en de man gaf eerlijk toe dat hij niet wist hoe te reageren op deze mail. Maar de brief gaf de doorslag.

“Toen we de foto die bij de brief was bijgevoegd bekeken herkende ik de stenen, die hebben wij ook in de kelder”,” Wilt u eens komen kijken?”

Nou dat wilde ik wel.

“Maar ik wil u wel gelijk zeggen dat ik geen toestemming ga geven om te graven of te breken. Dit hebben ze eerder aan mij gevraagd en dat heb ik toen geweigerd omdat ik het niet kon maken tegenover de andere bewoners”

Gelijk een afspraak gemaakt voor dezelfde avond en een aantal uren later zat ik met een map vol info aan de keukentafel. Na eerst wat uitleg te hebben gegeven over het waarom van mijn verzoek heb ik de geschiedenis van de woning te horen gekregen. Dat heeft veel verduidelijkt voor mij, zeker ook de situatie over de oude zeewering die nog ergens achter een andere woning aanwezig is.

Een rondleiding door de woning gekregen en ook nog de ruimtes mogen zien die 2 lagen onder straatniveau van de Coosje Buskenstraat liggen.

Terug in de woning de bouwtekeningen van het pand ingezien, maar geen verwijzing naar een afgesloten toegang. Wel zeer interessante info verkregen over de bewoners van het pand voor de oorlog. Hierdoor had ik eindelijk antwoord op een aantal vragen gekregen. Vragen die ontstonden na het bekijken van de verslagen uit het archief. Maar niks over een afgesloten toegang….

En zoals het hoort bij een spannende zoektocht ervaar je een toenemende spanning als het moment daar is om de kelder te bekijken waar waarschijnlijk dezelfde stenen zijn gebruikt als de dichtgemetselde toegang tot de gang.

562436670533523De kelder ligt 1 niveau lager dan de Coosje Buskenstraat , dat is te hoog voor het gangenstelsel. Deze conclusie heeft de bewoner ook al getrokken na het zien van mijn bouwtekeningen van het pand waarop een rioolstelsel staat ingetekend die uitkomt op de gangen onder de boulevard maar waar een opmerking bij staat dat het riool nooit is aangelegd.

“ Dan wil ik je nog wat anders laten zien”, zegt de man enthousiast . En zo dalen we via de trappen in de hal af naar het laagste niveau en wijst de man naar een muur en zegt dat het dan hier achter moet liggen. Dit had ik ook als mogelijkheid in gedachten toen we de eerste keer hier rondkeken.

En zo eindigt de zoektocht naar de voormalige toegangen naar het gangenstelsel, toegangen die allemaal afgesloten zijn. De laatste weken verschillende woningen bekeken die in de buurt van de gangen liggen. Rekening gehouden met afwijkingen in tekeningen en eigen beoordelingsfouten heb ik dus ook meerdere woningen bekeken die in de buurt liggen. Soms leek het net of een gang uitkwam tussen twee woningen in.

Ik had niet verwacht bij de huisbezoeken van de laatste dagen dat ik een deur zou aantreffen die zou leiden naar een gang. Wel had ik gehoopt antwoord te krijgen op openstaande vragen, en ja die heb ik gekregen. Dit maakt voor mij het verhaal over het gangenstelsel gelegen bij de Westbeer redelijk compleet.

Ik weet voldoende en hopelijk zijn er de komende weken positieve ontwikkelingen. Hoe het gaat verlopen heb ik niet in de hand, daar zijn anderen nu mee bezig. Maar ik heb de toezegging gekregen dat ik op de hoogte gehouden zou worden. Ik wacht af….

Brief

” Wat wil je nu bereiken met je verhalen over het gangenstelsel ? “, kreeg ik  veelvuldig te horen. 

Toen ik begon met het verhaal over het gangstelsel had ik nog geen idee. Naarmate mijn zoektocht naar informatie over het gangenstelsel vorderde drong het tot mij door dat het toch best wel bijzonder is wat daar onder de grond ligt.

Dit was dan ook de reden om een brief op te stellen waar ik in het kort mijn bevindingen en mijn ideeën heb neergezet. De brief is afgelopen vrijdag verstuurd naar verschillende instanties waaronder de Gemeente Vlissingen en de media.

De PZC, de Bode en Omroep Zeeland hebben al interesse getoond in mijn ‘ verhaal ‘ en gaan hierover schrijven en een item maken.

Hieronder staat de laatste alinea uit mijn brief. Laten we deze alinea ” het waarom ” noemen.

Het lijkt mij dat, met het oog op de 700 jarige viering van Vlissingen in 2015, er een goede en gerechtvaardigde reden is ontstaan om nogmaals het gangenstelsel te onderzoeken en in kaart te brengen. En er zo voor te zorgen dat unieke historische monumenten behouden en toegankelijk blijven voor het publiek. Op deze manier kan er een educatieve en recreatieve plek ontstaan samen met goede publiciteit voor Vlissingen. De historie van deze mooie stad dient benadrukt te worden en zeker ook kenbaar gemaakt te worden.Hoe mooi zou het zijn om in 2015 dit tentoon te kunnen stellen aan het publiek.

Brief gangenstelsel kopie

 

een open einde van een afgesloten gang

562146353895888Kort na de uitzending van Omroep Zeeland verscheen de melding “ nieuwe mail ontvangen “ op mijn beeldscherm. En dan blijkt het een mailtje te zijn die je hoopt te krijgen, maar niet verwacht te ontvangen.

“ ik zag het item over het gangenstelsel onder de boulevard, mogelijk heb ik nog nuttige informatie nl,
De benedenwoning op Boulevard Banckert X , heeft een kelder die onder de straat doorloopt richting de zee.
Ik weet dit omdat daar vroeger een oom van me heeft gewoond en heeft het mij toen laten zien , dit was zo’n 55 jaar geleden. Het begin had hij netjes ingericht als ondergronds kamertje en vertelde dat er nog een ruimte was die doorliep, waarschijnlijk tot aan de bunker die er destijds nog stond. Met vriendelijke groeten X”

Mijn eerste gedachte was gelijk : hier moet ik achteraan.

Na een aantal dagen ‘gepost’ te hebben bleven de gordijnen van de woning gesloten en zag ik geen enkel teken van leven. Dan maar een brief in de bus en hopen dat er iemand op reageert.

En dat gebeurde al de volgende dag. Na een kort gesprek met de zeer geïnteresseerde bewoonster kreeg ik de uitnodiging om de kelder eens te bekijken. “ Maar verwacht niet teveel hoor, er is geen kelder die onder de boulevard loopt en zeker geen gang” , zei ze om mijn enthousiasme een beetje te temperen.

562146307229226De bouwtekeningen lagen al netjes klaar en ik kreeg een korte uitleg over de opbouw van de woning van voor 1944 en na 1944. Tijdens de oorlogsjaren en bij de bevrijding van Vlissingen heeft het pand veel schade opgelopen en is in de jaren na de oorlog herbouwd.

De grootste veranderingen hebben plaatsgevonden in de jaren 80 en daarna. De woning is opgesplitst in meerdere ‘woningen’, en heeft een kleine uitbouw gekregen en hiervoor zijn er nieuwe heipalen geslagen voor versteviging van de woning. Deze palen gingen tot een diepte van 16 meter de grond in voordat er vaste grond werd bereikt. Dit vertelt blijkbaar veel over de opbouw van de grond.

562146260562564In een gangkast zit er een toegang tot de kelder. Na het verwijderen van een luik kroop ik de stijle trap af en kwam in de kelder terecht. De afmeting is niet groter dan 2,5 bij 2,5 meter en de kelder ligt tot 1,5 meter onder straatniveau. Dus dit was niet de plek die ik had gehoopt aan te treffen.

Verder heeft de woning een flinke kruipruimte / kelder (die ook zo’n 1,5 meter onder straatniveau ligt) en is opgevuld met zand, veel zand. Verder zijn er ook geen aanwijzingen op de tekening te zien dat er vroeger een kelder heeft gelopen onder de boulevard.

Thuis gekomen heb ik een mail gestuurd naar “X” met als bijlage een foto van de woning en mijn bevindingen. Als antwoord kreeg ik te lezen dat het inderdaad de woning is waar het omgaat.

Samen kwamen we tot de conclusie dat de kans groot is dat de kelder tijdens de ophoging van de boulevard opgevuld is met zand en dat de kelder nu niet meer aanwezig is. Ook het aanbrengen van nieuwe riolering zal een rol gespeeld hebben.

Frappant is wel dat op de tekening waar de gangen op staan ingetekend blijkt dat deze gang niet doorloopt tot aan de woning maar op zo’n 4-6 meter van de woning stopt. Zou de gang dan wel een aansluiting op een kelder gehad hebben ?

Dit laatste is natuurlijk speculeren en daar hebben we niet veel aan.

Daarom blijft dit deel een open einde van een afgesloten gang.

Rapport ondergrondse gangen Boulevard Bankert

November 2014

Waar ik in juni 2014 begon met mijn zoektocht naar het verhaal over de mysterieuze gangen onder de boulevard is dan nu geëindigd met een voorstel van B&W. Dit voorstel is er gekomen naar aanleiding van mijn brief aan de gemeente en het verslag van de Archeologische dienst samen met het Gemeentearchief.

Het is natuurlijk nog niet echt ten einde, er komt een vervolg….

 

Het verslag over de gangen is na te lezen door op de onderstaande link te klikken. Rapport ondergrondse gangen Boulevard Bankert

Een gang is pas een gang als er op een tekening staat gang

In het archief ben ik gestuit op een nieuwe tekening waarop de gangen en ook de ‘ vernieuwde ‘ boulevard staan ingetekend. Dit geeft natuurlijk altijd een mooi referentiepunt waar iets zich bevindt. 


556967601080430 556967594413764 556967624413761Op de eerste foto staan 2 nummers, heel eenvoudig bankje 1 en bankje 2. Op de tekening staan deze nummers ook en geven dus de lokatie aan. Op de overige 2 foto’s staat respectievelijk een 3 en een 4, deze geven de plek aan waar de gang (4) richting de Coosje Buskenstraat loopt en de 3 geeft aan dat onder deze plek een toegang heeft gelegen.

In oude verslagen kwam ik interessante informatie tegen die ik hier in het kort, in mijn eigen woorden, zal vermelden.

Op 23 april (1981) kreeg de gemeente een melding dat er tijdens werkzaamheden (slaan van damwanden) iets was aangetroffen op de boulevard. Het bleek als snel dat deze vondst als bijzonder aangemerkt moet worden en dat het stilleggen van de werkzaamheden gerechtvaardigd was. Na overleg met de dienstdoende opzichter was men hiertoe bereidt, maar niet voor al te lange tijd (echt waar het staat er echt!)

De onderzoekende ploeg kreeg toestemming om de volgende dag tussen 7.00 en 9.00 uur onderzoek te doen.

Een ander interessant stuk uit de verslagen is het volgende : Rijkswaterstaat heeft toegezegd een nieuwe toegang te maken aan de landzijde van de damwand. Of dit is gebeurd heb ik niet weten te achterhalen.

556967601080430Dit speelde dus in april (1981). In de maand september is er een toegang opgegraven om voor een langere tijd onderzoek te kunnen doen. Hier maak ik voorzichtig uit op dat de eerste keer een toegang is geweest op het trottoir bij de zeemuur (bankje 1 en 2 ) en de tweede keer op de plek waar Frans Naerebout heeft gestaan.

 

 

 

 

Verslag gemeentearchivaris

In een verslag opgesteld door de gemeentearchivaris Peters (1981) is er een beschrijving van de aanwezig/afwezigheid van gangen tijdens een onderzoek van het stelsel.
549834111793779De gangen zijn door mij in kleur aangegeven op een tekening van een reconstructie van het gebied in (ongeveer) 1812.

Rood : gang uit de tijd van Napoleon
Zwart : gesloopt deel van een Franse gang ivm bouw van een Duitse bunker
Blauw : deel van een mijngang (Frans)Geel : betonnengang 1939 (bedoeld als schuilkelder)

Op de foto is deze betonnengang te zien.

549837798460077

 

 

 

 

 

 

Speuren naar oude gangen

549431098500747

Door een officiële gemeentelijke tekening te combineren met een Google Maps afbeelding heb ik het bestaande gangenstelsel geprojecteerd op de huidige situatie.De overlay tekening valt precies samen met de monnik op de beer, de straten, de rondingen op de boulevard. Daarom durf ik te stellen dat de gangen ook daar lopen waar ze nu te zien zijn op de foto.

 

 

Als je een deel van de gang volgt naar de woning aan de Coosje Buskenstraat kan je ook gelijk een inschatting maken welke garagebox toegang kan geven tot de gangen.

En wat schetst mijn verbazing ? Een oude toegang valt precies op een ‘afwijkend’ deel van de boulevard. Dit 549431141834076afwijkende deel is omcirkeld aangegeven op de foto. En wat blijkt op een van mijn andere foto’s ? Ook hier is het afwijkende deel zichtbaar ( foto met de pijlen).

 

 

 

549431115167412Hier durf ik de conclusie te trekken dat dit plek is van de oude toegang. En ik durf zelfs nog een stap verder te gaan. Ik denk (dus een vermoeden) dat op deze plek de toegang afgesloten is met een afdekplat met daar boven een laag zand en dan de tegels.

 

 

 

X marks the spot

553652518078605Het bezoek van gisteren aan de Coosje Buskenstraat ( C.B. ) en de rondleiding die ik kreeg door het gebouw riep toch wat meer vragen op dan er achteraf beantwoord konden worden.

Na een avondje kritisch kijken naar mijn aantekeningen, plattegronden en verslagen ben ik vandaag wederom naar de C.B. gegaan. Niet alleen met een fototoestel en een aantekeningenboekje in mijn hand, maar ook met een bos bloemen voor de aardige en behulpzame bewoonster van het pand.

Zelf vertelde ze dat er een, met aarde bedekte, gang is in haar tuin, liggende tegen de Naereboutflat aan. Echter komt dit niet overeen met de tekeningen die ik heb en het zou een hele vreemde gang zijn die uitkomt in iemand zijn woonkamer. Daarom ga ik er op dit moment vanuit dat dit geen gang is maar zoals iemand mij vertelde een waterput. Of misschien zelfs een oude stenen schuur / kolenhok.

553635601413630Terug naar binnen. Het trappenhuis in, en dan kom ik uit op ” X marks the spot” . Dit is, voor op dit moment, de plek waarvan ik denk dat hierachter een gang loopt.

—- Dit is de plek waar alles samenkomt —-

Wat zit er achter de plastic schrootjes ? En wat zit daar weer achter ?

Dan kom je op een punt uit dat je zou moeten gaan breken, boren en weet ik wat allemaal nog meer. Maar dat gaat mij te ver. Als er een gang achter ligt wil ik dat aantonen op een niet-destructieve manier.

553653188078538En als de archeologische waarde van dit stelsel op de juiste waarde geschat weet te worden dan ligt de oplossing voor een toegang niet in dit complex. Maar gewoon op Boulevard Bankert zelf. In het verleden (1981) is hier al eens eerder een toegang gemaakt voor onderzoek en dat zou voor in de toekomst best nogmaals mogelijk moeten kunnen zijn.

Dus : X marks the spot, so let’s go and dig up the treasure, maar niet vanuit dit complex.

 

 

En hoe nu verder ?

” De gemeente heeft toen toegezegd een toegang beschikbaar te houden, naast het monument”, zei hij tegen mij. Nou, dit was iets wat ik niet had verwacht. Ik belde namelijk met een andere vraag, natuurlijk wel over het gangenstelsel, maar niet over deze toegang.
555307721246418
Nu heb ik uit twee verschillende bronnen vernomen dat naast het monument nog een toegang moet zijn. Afgesloten weliswaar, maar als het goed is een toegankelijke toegang.

Een tweetal pagina’s uit ” Atlas Historische Vestingwerken Zeeland” waarin de Vesting Vlissingen beschreven staat en waar ook gesproken wordt over een 80 meter lange mijngang onder de huidige boulevard Bankert.

555376461239544

          555376457906211

Verhalen uit het verleden

559736110803579“En dan liep ik via de Dam, want ik woonde in de Molenstraat, naar de achterkant van de Coosje Buskenstraat en daar ging ik via de gang naar de uitgang bij het beeld van Frans Naerebout”, ” Dit was een korte route om op het kleine zandje uit te komen”, dit kreeg ik vanavond telefonisch te horen van een 80 jarige Vlissinger.

Het gesprek met deze behulpzame man was kort maar krachtig.

 

559736107470246Hij liep in de jaren ’48-’50 via de achterkant van de Coosje Buskenstraat door de gang (soms stond er een klein beetje water in) naar de toegang naast het beeld van Frans Naerebout,wat toen nog op de kop van de boulevard stond. Daar ging hij met een trap omhoog en kwam uit op de boulevard. Dit was voor hem een korte route naar het ‘ kleine zandje ‘ , nu noemen we dit strand het ‘ kleine strandje ‘.

559736127470244De toegang van deze gang bevond zich aan de rechterkant van de damwand (aangegeven met een 2 op de foto). Ik heb het nog nadrukkelijk gevraagd. Maar het was echt aan de rechterkant. Op mijn vraag of de gang een beetje naar boven loopt was zijn antwoord nee. Gewoon horizontaal, maar aan het eind met een trap omhoog.

– in deze jaren stond het appartementen complex er nog niet. Was helemaal kapotgeschoten tijdens de oorlog. Dus ik denk dat de toegang min of meer bloot heeft gelegen. –

Zijn verhaal bevestigd dus mijn bevinding dat hier een gang heeft gelopen naar het gangenstelsel.

– 3 (niet toegankelijke) toegangen gevonden, nog 1 te gaan –

Informatiebord Westbeer

Aan het einde van de rit bleek dat de gemeente geen geld te besteden had om de toegang tot het gangenstelsel te open. Eigenlijk was dit wel te begrijpen. Stel dat de toegang opengelegd zou worden, dan nog zou dit maar tijdelijk geweest zijn. Laat staan als er was besloten om het stelsel op te knappen ; dit zou veel geld hebben gekost. Denk alleen maar aan de veiligheidseisen ; (nood)verlichting, nooduitgangen , zuurstofvoorziening en wat veiligheidsmanagers nog meer weten te verzinnen.
De gemeente zag wel het belang in om kenbaar te maken wat er onder de grond aanwezig is.  Een informatiebord bij de Westbeer zou worden neergezet..
Dit vond ik natuurlijk een uitstekend initiatief en heb ik voorgesteld om het informatiebord te bekostigen. Hier ging men mee akkoord.
Het duurde eventjes maar januari 2016 stond het informatie bord er.

Nieuwsbrief